«Հայաստան» դաշինքի անդամ Նիկողոս Հովհաննիսյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «Սարդարապատ-Բաշ Ապարան-Ղարաքիլիսա. Էսօր հերոսամարտի օր է, իսկ հուշահամալիրներ գնացել են ղզիկ մորթապաշտները՝ ի դեմս իշխանության։ Գնացել եք, որ ինչ անեք, գնացել եք ասեք, որ «հա կռվել-կռվել եք, բայց մենք արդեն քիրվայություն ենք անո՞ւմ հետները»։
Էն ձեր «առևտրական» ազգակիցներին որ բերեք, կտանեք, թող թարմանա հիշողությունները, ու կասեք, որ պատմությունը կրկնվելու հատկություն ունի»։

«Անհայրենիք, անսրբություն անձի ձևակերպումներ են»,- լրագրողների հետ զրույցում ասաց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, ՀՅԴ-ական Իշխան Սաղաթելյանը՝ անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի՝ Սարդարապատի հուշահամալիրում ունեցած ելույթին։ «Իր իշխանության տարիներին ՀՀ ինքնիշխանության մակարդակն իջել է պլինտուսի աստիճան։ ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը խաթարված է, հետևաբար ինքը հայրենիքից, պետականությունից խոսելու իրավունք չունի»,-նշեց Սաղաթելյանը՝ հավելելով, որ այս իշխանության մնալու դեպքում մեր ազգային տոները չեն նշվելու, ինչպես չնշվեց Արցախի անկախության օրը։
Դիտարկմանը, թե Ալեն Սիմանյանն ասել էր, որ խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո հայերը կկարողանան ապրել Բաքվում, իսկ ադրբեջանցիները վերադառնալ հայկական գյուղեր, Սաղաթելյանն ասաց․ «Իշխանափոխությունից հետո միակ վայրը, ուր Ալեն Սիմոնյանը կարող է ապրել՝ Բաքուն է, երևի իր ապագայի մասին է խոսում»։

ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «Մայիսի 28. Տոն, որին ստվեր է գցում խաթարված ինքնիշխանությունը։
Ամեն տարի մայիսի 28-ին աշխարհասփյուռ հայերը կանգ են առնում՝ հիշատակելու 1918 թվականին Առաջին Հայաստանի Հանրապետության հիմնադրումը։ Դա կարճատև, բայց հերոսական ինքնորոշման դրսևորում էր դարերի օտար լծի տակ գտնվելուց հետո։ Այս օրը հպարտության, հիշատակի և խորին երախտագիտության օր է։ Սակայն այս տարի, նշելով այս տարեդարձը, մենք պարտավոր ենք առերեսվել մի ցավալի իրականության հետ. Հայաստանի անկախությունն այսօր ավելի խոցելի ու թուլացած է, քան երբևէ 1991 թվականից ի վեր, երբ երկիրը վերագտավ իր ինքնիշխանությունը։
Սա հռետորական արտահայտություն չէ։ Դա քաղաքական իրականության սթափ գնահատականն է։ Հայկական պետականության հիմնասյուները՝ ինքնիշխանությունը, անվտանգությունն ու միասնականությունը՝ աննախադեպ ճնշման տակ են։
2020 թվականի պարտությունն Արցախյան պատերազմում շրջադարձային պահ էր։ Սակայն դա միայն տարածքների կորուստ չէր. դա զսպման ուժի, վստահության և նպատակների հստակության կորուստ էր։ Հայկական բանակը, որը մի ժամանակ ազգային տոկունության խորհրդանիշն էր, այժմ թուլացած և բարոյալքված վիճակում է։ Նրա քայքայումը շարունակվում է մինչև այսօր, մինչդեռ Ադրբեջանը օրեցօր դառնում է ավելի ագրեսիվ և զինված։
Հայաստանի սահմանների ներսում վտանգը այլևս տեսական չէ։ Ադրբեջանական ուժերը ներխուժել են Հայաստանի ինքնիշխան տարածք, գրավել ռազմավարական դիրքեր, կառուցել ճանապարհներ և ստեղծել անօրինական հենակետեր։ Սա սառեցված հակամարտություն չէ։ Սա Հայաստանի սահմանների գրավման ընթացիկ գործընթաց է, որը տեղի է ունենում ներկա պահին։
Ավելի վատ՝ այս քայքայումը ներսում դիմագրվում է կաթվածով։ Կառավարությունը՝ թուլացած մի շարք ճգնաժամերից և փորձի պակասից, չի կարողանում դրսևորել ո՛չ կարողություն, ո՛չ տեսլական։ Քաղաքականությունն արձագանքում է իրադարձություններին, այլ ոչ թե առաջնորդում։ 2018-ից հետո խոստացված ժողովրդավարական վերածնունդը վերածվել է քաղաքական բևեռացվածության, հասարակական հուսալքության և ինստիտուցիոնալ փխրունության։
Իսկական անկախությունը պահանջում է, որ երկրի ղեկավարները կարողանան գործել՝ ղեկավարվելով ազգային շահերով՝ ոչ թե վախով կամ ինքնապահպանման մղումով։ Իսկ այսօր Հայաստանի ղեկավարությունն ազատ չէ։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը գործում է Ադրբեջանի մշտական ճնշման ու սպառնալիքի ներքո։ Նրա գերակա նպատակը երկրի երկարաժամկետ շահերը չեն, այլ իր իշխանության կարճաժամկետ պահպանումը։ Այդ կախվածությունն աղավաղում է դատողությունը և նեղացնում ընտրության հնարավորությունները։ Ղեկավար, որը գործում է վախի պայմաններում, չի կարող ինքնիշխան որոշումներ կայացնել։ Իսկ հենց դա է այսօր Հայաստանի անկախության ամենամեծ խաթարումը։
Այժմ, ուժի քաղաքականության լկտի դրսևորմամբ, Ադրբեջանը ոչ միայն տարածքային պահանջներ է ներկայացնում, այլև պահանջում է փոփոխություններ Հայաստանի Սահմանադրության մեջ՝ ուղղակի հարված հասցնելով Հայաստանի ինքնիշխանությանը և ինքնիշխան կառավարման գաղափարին։
Ի՞նչ իմաստ ունի այս պայմաններում նշել «անկախությունը»։
Դա նշանակում է հասկանալ, որ անկախությունը ստատիկ նվաճում չէ, այլ վիճակ, որը պետք է մշտապես պաշտպանել՝ քաղաքական, ռազմական, սոցիալական և բարոյական առումներով։ Դա նշանակում է հասկանալ, որ պետական կառույցներն ու խորհրդանիշները այնքան ուժեղ են, որքան ժողովուրդն է պատրաստ դրանք պահպանել։ Դա նշանակում է գիտակցել, որ թեև Հայաստանը կարող է պահել ֆորմալ ինքնիշխանություն, այդ ինքնիշխանության բովանդակությունը՝ մեր որոշումներ կայացնելու ազատությունը՝ վախից ու ճնշումից դուրս, օրեցօր խաթարվում է։
Մայիսի 28-ը չպետք է վերածվի միայն ծեսի։ Թող այն լինի հիշեցում, որ անկախությունը պարզապես ժառանգված արժեք չէ. այն պետք է յուրաքանչյուր սերունդ վաստակի՝ նորովի։ Առաջին Հանրապետությունը տևեց հազիվ երկու տարի։ Այս Հանրապետությունն այժմ կանգնած է իր ամենամեծ փորձության առջև։ Մենք դեռ ժամանակ ունենք ապացուցելու, որ արժանի ենք «անկախ պետություն» կոչմանը՝ բայց միայն եթե հրաժարվենք պատրանքներից, առերեսվենք դաժան ճշմարտություններին և գործենք միասնաբար ու վճռականությամբ»։

***

ՀՀԿ-ական նախկին պատգամավոր Միհրան Հակոբյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «107 տարի առաջ՝ 1918-ին, Սարդարապատի ճակատամարտում բեկումը՝ ճակատի ճեղքումը, ապահովեց Ղարաբաղի հեծյալ գունդը, ինչը որոշիչ նշանակություն ունեցավ մի քանի անգամ գերակշռող թուրքական բանակին հաղթելու գործում:
105 տարի անց՝ 2023-ին, պետությունը, որը 1918-ին ղարաբաղցի հարվածային հեծյալներն իրենց արյունով կերտում էին Արաքսի ափին, ընդդեմ մի քանի անգամ գերկշռող թուրք-ադրբեջանական թշնամու մեն-մենակ թողեց ղարաբաղցիներին ու ղարաբաղցիների Պաշտպանության բանակին:
Շուրջ 100 տարի պատմաբաններն իմացել, բայց չեն բարձրաձայնել, որ 1918-ի մայիսյան հերոսամարտերի օրերին Երևանի փողոցներում քիչ չէին մարդիկ, որ կարծում էին, թե պետք չէ թուրքերին դիմադրել ու որ թուրքերի հետ թշնամության պատճառը վանեցի, մշեցի, սասունցի և ցեղասպանությունից փրկված այլ փախստականներն են:
Սրա մասին իմացել ու ամոթից լռել են: Իսկ այդ ամոթը կրկնվեց 100 տարի անց, երբ 2018-ի հեղափոխությունը իշխանության աթոռներին վիժեց իսանների, որոնք արդեն պետական մակարդակով են քարոզում, թե թուրքերի ու ադրբեջանցիների հետ թշնամության պատճառը Ղարաբաղն ու ղարաբաղցիներն են:
Ու դեռ մեծ հարց է, թե ինչ ընթացք կունենային 1918-ի հերոսամարտերը, եթե Արամ Մանուկյանը չգնդակահարեր Չոլախ Գևորգին ու նրա նմաններին…»։